Kijken met je hersenen

Foto’s laten ruimte voor interpretatie en dagen zo de fantasie van de kijker uit om die ruimte te vullen met verklaringen en meningen die passen in de gedachtewereld van de beschouwer (bevestiging). 

Wij kijken weliswaar met onze ogen, maar we zien met onze hersenen. Zien is denken, vergelijken met wat we al kennen. Het zijn niet onze ogen die bepalen wat we zien, maar onze hersenen, met alle bagage die we meedragen: afkomst, opleiding, kennis, ervaringen. Die bagage is uniek, dus wat we zien is ook uniek.

Maar dat is niet zo.

Een foto zie je nooit geïsoleerd, er is altijd ‘Umfeld’. Die omgeving kan bestaan uit: andere foto’s, tekst, presentatie, de titel van een tijdschrift of een website, de naam van een museum of galerie en meer. Al die informatie en alle associaties die daarmee gepaard gaan, spelen een rol bij het uiteindelijke beeld dat onze hersenen scheppen als ze naar een foto kijken.

Omgeving speelt de rol van circumstantial evidence als het gaat om het bepalen van de kwaliteit of de prijs van een foto. De meeste mensen durven niet te vertrouwen op hun intuïtie of gezond verstand.  Dus gaan ze op zoek naar indirect bewijs: de naam van de fotograaf, de reputatie van het tijdschrift of galerie die de foto toont. Of: de prijs. Een hoge prijs duidt op een hoge kwaliteit. Van deze kortsluiting in onze hersenen wordt veelvuldig misbruik gemaakt.

Hersenonderzoek heeft nog een ander opmerkelijk feit blootgelegd. Als we onze keuze (bijvoorbeeld: wat is de beste foto?) moeten beargumenteren, dan kiezen we voor een ander beeld dan als we gewoon kunnen zeggen: die foto daar, die vind ik de beste.

Conclusie: discussie is geen garantie voor de beste keuze en mensen zien vaak iets anders dan de fotograaf graag zou willen.

Adriaan Monshouwer is oprichter van onlinefotoredacteur.nl