Philip Mechanicus: Schrijvers en straatjongens

Op steenworpafstand van de plek waar hij geboren is, presenteert het Joods Historisch Museum dit fraai en degelijk overzicht van zijn werk als fotograaf en auteur. We hebben het over Philip Mechanicus, die in alle rust een eigenzinnig oeuvre opbouwde.

Mechanicus (1936 – 2005) ontwikkelt al vroeg een fascinatie voor fotografie. Als dertienjarige koopt hij voor ƒ19,50 zijn eerste camera, een six-20 ‘brownie’ c van Kodak. Artis ligt om de hoek en de jonge Philip is er kind aan huis. De dieren fungeren als zijn eerste modellen. Hij sprak ooit zijn voorkeur uit voor de Mara, die ook wel ‘Patagonische haas’ wordt genoemd: ‘Hij zit stil en wendt ook niet voor legendarisch te zijn of indruk te willen maken.’

Met enige ironie identificeert de fotograaf zich met dit dier. Na zijn leertijd bij Jan Schiet en Ad Windig – de laatste stelt hem consequent voor als ‘mijn esthetisch adviseur’ – vestigt Mechanicus zich als zelfstandig fotograaf in Amsterdam. Hij werkt zowat zijn hele leven met die beroemde middenformaat-camera en drukt bijna alles zelf af. Wanneer een opdrachtgever een kleurenbeeld verlangt, geeft hij dat deel van het vak graag uit handen.

Zijn uitgesproken voorkeur ligt bij beelden in zwart-wit en niet alleen omdat hij enigszins kleurenblind is. Mechanicus schreef fraaie verklaringen voor deze abstrahering in Een Cursus Fotografie en De laatste keuze, twee fotomonografieën waarin zijn schrijverschap zich laat gelden. Ook over het portret heeft hij duidelijke uitspraken gedaan. In de jaren zeventig was studiofotografie bepaald niet populair. ‘Je werd geacht vanuit de paraplubak foto’s te maken’ vertelt hij over die periode.

Hij is een kind van de hoofdstad en maakt deel uit van de culturele entourage. Rond 1980 portretteert Mechanicus in een klassieke studiosituatie tientallen schrijvers voor NRC Handelsblad. Het succes van deze serie en de boekuitgave van die reeks, De pose der natuurlijkheid, versterken zijn reputatie. Een enkele schrijver heeft bedenkingen bij het formaat van de portretten in de krant. Mechanicus noteert: ‘Wat fijn voor je dat je met zo’n grote foto in de krant komt’, zegt de vrouw van S. Carmiggelt. ‘Ja,’ antwoordt hij, ‘en als ze er dan bij zetten – dit is een lul – dan ben je een des te grotere lul.’

photoq-Mechanicus_DWDD

Vanaf dat moment legt hij zich meer en meer toe op portretfotografie. ‘En wanneer je mensen fotografeert, dan maar beter min of meer beroemde mensen’, heeft hij ooit pragmatisch vastgesteld. De presentator van De Wereld Draait Door is zijn laatste model, een opname die Mechanicus maakt in de geïmproviseerde studio in het revalidatiecentrum waar hij de laatste maanden van zijn leven doorbrengt.

Het Joods Historisch Museum toont zo goed als alle aspecten van de fotografiepraktijk van Philip Mechanicus. De straatfotografie, de particuliere culinaire hartstochten die hij ook als schrijver openbaart, de conceptuele uitstapjes in zijn oeuvre, waar hij met evenveel gemak weer afscheid van neemt. En een mooie, kleine verrassing. De fotograaf heeft mij ooit vertelt dat hij enige jaren en een groot aantal films heeft gewijd aan wat hij ‘de fenomenologie van het Amsterdamse straatkind’ noemde. De uitgevers wilden er begin jaren zestig niet aan.

Deze tentoonstelling, op deze locatie, gaf de impuls tot de uitgave van wat nu Het straatjongensboek heet. Philip Mechanicus fotografeerde eind jaren vijftig de kinderen van zijn eigen buurt: Waterlooplein, Jodenbreestraat, Nieuwmarkt, Wibautstraat. Het museum toont de foto’s (waaronder die boven dit stukje) in een projectie. Uitgeverij Bas Lubberhuizen en het museum maakten het mogelijk: de bundeling van deze prachtige foto’s van spelende en kijkende kinderen. Helaas postuum, maar ja, beter te laat dan nooit. Een even bescheiden als wonderschoon post scriptum van een bijzondere fotograaf, een bijzondere persoonlijkheid.

Philip Mechanicus Fotograaf
tot en met 27 oktober 2013 in
Joods Historisch Museum
Nieuwe Amstelstraat 1
Amsterdam

Het straatjongensboek
foto’s: Philip Mechanicus
inleiding: Auke Kok
vormgeving: Victor Levie
paperback, 16,5 bij 16,5 cm, 72 pagina’s, ca. 60 foto’s in duotoon
uitgave: Bas Lubberhuizen
prijs: € 12,95

Te koop in de PhotoQ Bookshop